Jane Tylus, “Siena: City of Secrets” kitabında “Bu kapılar ve pencereler acaba hangi sırları saklıyor?” diyor. Gerçekten de tarih tekerrürden ibaret, ibret alabilseydik belki de bu yazıyı yazıyor olmayacaktım. Sırlar farklı olsa da gerçek pek değil. İşte, bunun güzel bir örneğini İtalya‘nın Siena şehrindeki Palazzo Pubblico‘nun yani belediye binasının içinde, Orta Çağ’ın en büyük seküler fresklerinde bulacaksınız: 1338-39’da Sienalı usta Pietro Lorenzetti tarafından yapılan zarif ve büyüleyici “İyi ve Kötü Yönetim Alegorisi”.
Yalnızca etkileyici ölçeği ve güzelliği için değil, aynı zamanda ilettiği mesaj için de çok beğenilen bir fresk serisidir. Bu karmaşık freskler aslında bir parça siyasi propaganda ve 14. yüzyıl Siena’nın ahlaki ve sosyal değerlerinin görsel bir açıklamasıdır.
Bu fresklerin ortaya çıkışı ise tesadüfi değil: Lorenzetti, Siena Cumhuriyeti tarafından hükümet üyelerinin buluştuğu salon olan Sala dei Nove‘ye (Dokuzlar Salonu olarak çevirebiliriz) bu değerli sanat eserlerini yapması için görevlendirdi.
Siena’nın dokuz politikacısı, iyi ve kötü yönetimin şehir devletleri üzerindeki etkilerini hatırlatan fresklerle çevrili bu salonda siyasi meseleleri tartışmak için bir araya gelirdi. Bu dönemde Siena, büyüyen burjuvazinin ticaret ve bankacılık sayesinde zenginleştiği bir cumhuriyetti. İş, refah ve sosyal düzen birlikte ilerlerdi ve hükümetin düzeni ve güvenliği sağlama görevi vardı.
Kuzey duvarında, adalet ilkeleri ve kamu yararı ilkelerine dayanan, adil bir siyasi yönetimin karmaşık sembolik bir temsili olan “İyi Yönetim Alegorisi” vardır. Diğerlerinden daha büyük olarak iki figür göze çarpıyor: İlahi Bilgelik önderliğinde Adalet ve Siena Komünü’nün simgelendiği İyi Yönetim.
Adalet’in hemen altında güzel bir kadın oturur: Concord‘u temsil ediyor ve sırada duran 24 kişinin ellerinden geçen bir anlaşma sembolü olan bir ip tutuyor. Bu şekilde, toplumun her parçası bu uyum ve adil muamele idealiyle sıkı sıkı bağlıdır. Gözleri ‘Bilgelik’in üzerinde olan Adalet figürü, her iki yanında yer alan melekler ile kimilerini ödüllendirirken kimilerini de cezalandırmaktadır. Buradaki pranga, kurumlardan veya antlardan gelmez. Fresklerde de vurgulandığı gibi toplumun sıkı sıkıya tuttuğu iplerden gelir.
Burada bir de Erdemler dünyası görülmektedir: Refah ve adil bir toplumda gelişen insan erdemlerinin geçit töreninin hemen üzerinde gökyüzünde İnanç, Umut, İyilik dans eder: Barış, beyaz ile kaplıdır; cömertlik, ölçülülük, adalet, cesaret ve sağduyu yanında destekleyicidir. Hepsi, Siena armasının renkleri olan beyaz ve siyah giyimli sakallı adamın temsil ettiği İyi Yönetimi çevreler ve ona danışır.
Doğu duvarında katedrali, mazgallı binaları ve teraslarıyla Siena’yı görüyoruz. İnsanların ticaret yapabilecekleri (dokumacılar, noter, et satan bir dükkan), öğrenebilecekleri (öğrencilerle dolu bir üniversite sınıfı), çalışabileceği ve oynayabileceği zengin ve güvenli bir şehir.
Kırsal alanda da iyi hükümetin etkileri de belirgindir. Üzüm bağları, kaleleri ve tepeleri ile Siena manzarası açıkça bellidir. İnsanların Francigena boyunca güvenli bir şekilde çalıştıkları, avladıkları ve seyahat ettikleri, şehirde satmak için ürünler ve hayvanlar getiren düzenli bir portre. Her şeyden önce Güvenlik—bir darağacı ve uygun düzeni gözetme. Bu da yolların ve ticari yolların güvenliği sağlanması için oluşturulan güvenlik görevlileri sayesinde. Daron Acemoğlu‘nun da dediği gibi burada “Zincirlenmiş Leviathan çok daha büyük özgürlük seviyeleri yarattı” ve onun nasıl farklı ekonomik fırsatlar ve teşvikler oluşturduğunu, refah için güçlü güçler açığa çıkardığını görüyoruz.
Kötü Yönetimin Alegorisi – Siena
Karşı duvarda, güvenlik ve refahın diğer tarafı “Kötü Yönetimin Alegorisi” de gösterilmektedir. Karamsar imgelem ve koyu renkleri ile kişisel kazanç adına hareket eden bir yönetim için tehlike ve iğrenme duygusu verilmektedir. Tyranny, bu felaketin ortasında, şeytanca bir hazla etrafı seyreder. Bir şeytan gibi görünür, boynuzları ve dişleri vardır, bir ahlaksız çeteyle çevrilidir: Zulüm, açgözlülük, kibir, yalan.
Kirli gökyüzünde yüzen açgözlülük, kibir ve gösteriştir. Bunların varlığı, kötü hükümetin halkına yalanlarla ihanet etme, halkın parasını çalma ve kamu yararı hizmetinde çalışmak yerine zafer ve onur arayışıyla ilgilidir. Adalet ayaklarının ucundadır ve kötü yönetimin etkileri acı verici bir şekilde apaçıktır: Binalar dökülür, soygun ve tecavüz yaşamın düzenidir ve kırsal bölge çorak bir arazidir.
Lorenzetti, kentini ve dünyasını hem Ortaçağ’ı ve hem modern çağa uygun politik olarak sanatın olağanüstü bir örneğini verdi. Aynı zamanda bu sanat eseri, toplumun insani ve ruhsal değerlerinden bahseder. Toprağı, insanları ve gerçekçi detayları alegorik sembollerle harmanlama yeteneği ile harika bir hikaye anlatıcısı ve yetenekli sanatçı olduğunu doğrular.
